6. شوری/ 1 

      یکی از اصول مهم در اندیشة سیاسی اسلام، اصل مشورت و شوری است. که به معنی نظر خواهی از دیگران و پرهیز از تک‌روی و استبداد رأی است. چرا که عقل‌ها متفاوت و فهم‌ها گوناگون است و تجربیات زندگی فردی و اجتماعی افراد، همسان نیستند و استمداد از آن‌ها در حل مشکلات مربوط به امور انسان‌ها ضرورت دارد. ضرورت عمل به شورا و مشاوره، ناشی از ماهیت خاص زندگی بشری است؛ و شوری و استشاره، یک ضرورت عقلی غیرقابل انکار است.

دین اسلام نیز آیینی است که به واقعیت‌ها توجه دارد، قضاوتهای درست عقلانی را نفی نمی‌کند و مستقلات عقلیه را به رسمیت می‌شناسد، بنابر این برای اداره امور مسلمانان، به مسأله شورا تکیه کرده و به آن اصالت داده است. در قرآن کریم دو آیه وجود دارد که در آن‌ها به طور مستقیم دستور به شورا داده است:

 «و کسانی که دعوت پروردگارشان را اجابت کرده و نماز برپا می‌دارند و کار‌هایشان به صورت مشورت در میان آن‌ها است...». 1

 «... در کار‌ها با آنان مشورت کن...». 2

و روایات فراوانی در جایگاه و ارزش و اهمیت شورا و مشورت از ائمه اطهار (علیهم ‌السلام) وارد شده که بیانگر اهمیت آن در اندیشه سیاسی شیعه است.

امیرمؤمنان علی (علیه‌السلام) می‌فرماید:

 «هرکس استبداد به رأی کند، هلاک و نابود می‌گردد و هرکس مشاوره نماید،در عقل‌های مردم شریک شده است».3

و نیز فرمودند:

 «رأی افراد تک‌رو ارزشی ندارد». 4

و از پیامبر گرامی اسلام درباره «حزم» سؤال شد، ایشان پاسخ دادند:

 «حزم عبارت است از: مشورت صاحب نظران و پیروی از نظراتشان». 5

از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده که فرمودند:

 «کسی که بر اساس مشاوره و شورا عمل کند، هرگز به هلاکت نمی‌رسد». 6

و امام علی (علیه‌السلام) در این باره فرمودند:

 «هیچ پشتوانه‌ای مانند مشورت نیست». 7

از مجموع این آیات و روایات نتیجه می‌گیریم که نظام شورایی در اسلام اصالت دارد و کار‌ها باید بر اساس مشاوره انجام گیرد.

 ----------------------------------------------------------------------

پی نوشت:

1. شوری، 38.

2. آل عمران، 159.

3. الحیات، ج1، ص163.

4. همان.

5. همان، ص165.

6. همان، ص166.

7. همان، ص165./ نهج البلاغه، حکمت 54.

 ادامه دارد