اصول سیاست خارجی اسلام 3

دعوت به اسلام

یکی از اصول مهم سیاست خارجی اسلام، اصل «دعوت» است. دعوت اولین گام و اصلی در سیاست خارجی اسلام است. قرآن کریم دعوت به آیین واقعی زندگی تؤام با رشد و ارتقاء بشری را حق می‌داند، و به کسانی که به چنین آیینی رسیده‌اند حق داده است که دیگران و همه ملت‌ها را به سوی آن دعوت کنند. قرآن، دعوت تا زمانی که مبتنی بر استدلال و خیرخواهی و امتناع است، امری منطقی و منطبق با اصل آزادی و اختیار انسان تلقی می‌کند 1 و می‌فرماید:

«[مردم را] با حکمت و موعظه نیکو به راه پروردگارت دعوت کن و مناظره کن با آنان با نیکوترین روش».2

در فرهنگ اسلامی دعوت به معنی «درخواست پذیرش اسلام توسط مسلمانان از افراد غیر مسلمان» 3 و از احکام منصوصه اسلام و ضروریات دین است.

خداوند در این آیه با کلمه امر «ادع الی ...» وجوب دعوت را اعلان داشته و با توجه به سیره و سنت سیاسی پیامبر اعظم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نیز که مسأله دعوت را در سرلوحه برنامه‌های خود قرار داده بود، وجوب دعوت برای مسلمانان – بخصوص دولت اسلامی – محرز و مسلم می‌باشد. 4

 خدای سبحان در آیه ای دیگر درباره وجوب دعوت چنین می‌گوید:

«... بنابراین به دعوت بپرداز و همان گونه که مأموری استقامت کن و از هوس‌های آنان پیروی نکن».5

این آیه، با لحنی تند و قاطع، دستور «دعوت» می‌دهد و آن را به عنوان یک ماموریت قطعی الهی مطرح می‌سازد. بدیهی است تخلف از فرمانی با این صراحت، گناه شمرده می­شود.

و آیات دیگری که دعوت به اسلام در آنها مورد تأکید قرار گرفته است:

«کیست خوش گفتارتر از آن کس که به سوی خدا دعوت نماید و کار نیک کند و گوید: «من [در برابر خدا] از تسلیم شدگانم». 6

«بگو راه من این است که مردم را با بصیرت و شناخت به سوی خدا دعوت کنم و هر کس از من تبعیت کند این گونه خواهد بود». 7

با توجه به منطوق و مفهوم این آیات قرآنی، وجوب دعوت برای مسلمانان، امری مسلم است و دولت اسلامی باید سیاست خارجی و روابط خود با ملل و کشورهای بیگانه را بر این اساس تنظیم کند و استوار سازد. رسالت و نقش سفارت خانه‌های دولت اسلامی در کشورهای دیگر نیز در درجه اول «دعوت» رسمی آن دولت و ملت به اسلام است، پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نیز به اکثر ملل عالم و سران آنها نامه نوشت و سفیر فرستاد و آنان را به اسلام و توحید دعوت کرد. 8

هدف دعوت اسلامی پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، رها ساختن انسان از وابستگی به ماده بی مقدار، و تجلی «فنفخت فیه من روحی» 9 بود، تا او را از محدودیت‌ها و تنگناهای این جهان نجات بخشد و به وسعت بی کران عالم بی‌نهایت برساند.

خطوط اساسی دعوت پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را می‌توان تلاش برای آزادی بشر از تجاوز‌ها، اسارت‌ها، جهل‌ها، نفاق‌ها، تعصب‌ها و قیود غیر انسانی و به عبارت بهتر، در جمع ایجاد محیط امن و سالم برای زندگی، ذکر کرد.

او می‌خواست ذهن انسان را از خدایان متعدد، ستم و ستمکاری و جهل و خرافات دور کرده و به پذیرش خدای یگانه، زندگی انسانی، قانون الهی، صلح و صفا، برادری و مساوات رهنمون شود. 10

خطوط اساسی و اهداف دعوت پیامبر به اسلام، باید در دستور کار دولت اسلامی - به خصوص وزارت امور خارجه - قرار گیرد.

پی نوشت:

 1. همان، ص459.

2. نحل/125.

3. ابوالفضل شکوری، فقه سیاسی اسلام، ص304.

  4. همان ، ص305.

5. شوری/15.

6. فصلت/33.

7. یوسف/108.

8. ابوالفضل شکوری، فقه سیاسی اسلام، ص308.

9. حجر/29؛ ص/72.

  10. علی قائمی، روش دعوت محمد ، ص21 تا 26.