اسارت عقل
امیرالمؤمنین على علیه السلام:
«وَکَمْ مِنْ عَقْلٍ أَسِیرٍ! تَحْتَ هوَى أَمِیرٍ»  (نهج البلاغه حکمت 211 )
« و چه بسیار عقل‌ها که در چنگالِ هوا و هوس‌ هاى حاکم بر آنها اسیرند»

توضیح قطره ای:
امام (علیه‌السلام) در دهمین جمله از این مجموعة اندرزهاى حکیمانه (حکمت211) به اسارت عقل اشاره دارد.
خداوند دو نیرو به انسان بخشیده است: یکى نیروى عقل که خوب و بد را با آن تشخیص مى دهد و راه از بی راه را مى شناسد. و دیگرى انگیزه هاى مختلف نفسانى است که آن هم در حد اعتدال براى بقاى انسان ضرورى است؛ خواه علائق جنسى باشد یا علاقه به مال و ثروت و مقام و قدرت. اما هنگامى که این انگیزه ها طغیان کنند و به صورت هوا و هوس سرکش درآیند، عقل را در چنگال اسارت خود مى گیرند به گونه اى که گاه از تشخیص واضح ترین مسائل باز مى ماند و گاه دست به کارهایى مى زند که یک عمر باید جریمه و تاوان آن را بپردازد.
خدای سبحان مى فرماید: «أَفَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ وَأَضَلَّهُ اللَّهُ عَلى عِلْم وَخَتَمَ عَلى سَمْعِهِ وَقَلْبِهِ وَجَعَلَ عَلى بَصَرِهِ غِشاوَةً فَمَنْ یَهْدیهِ مِنْ بَعْدِ اللَّهِ أَفَلا تَذَکَّرُونَ» (جاثیه/23) «آیا دیدى کسى را که معبود خود را هواى نفس خویش قرار داده و خداوند او را با آگاهى (بر این که شایسته هدایت نیست) گمراه ساخته و بر گوش و قلبش مُهر زده و بر چشمش پرده اى قرار داده است؟! با این حال، غیر از خدا چه کسى مى تواند او را هدایت کند؟! آیا متذکّر نمى شوید؟!».
امام (علیه السلام) مى فرماید: «غَلَبَةُ الْهَوى تُفْسِدُ الدِّینُ وَالْعَقْلَ» (غررالحکم ح817) «غلبه هواى نفس هم دین انسان را فاسد مى کند و هم عقل او را».
امام (علیه السلام) مى فرماید: «حَرامٌ عَلى کُلِّ عَقْلِ مَغْلُول بِالشَّهْوَةِ أنْ یَنْتَفِعَ بِالْحِکْمَةِ» (غررالحکم ح839) «بر تمام عقل هایى که در چنگال شهوت اسیرند حرام است که از علم و دانش بهره مند شوند».