اصول سیاست خارجی اسلام-9 

7 - اصل عزّت 

یکی از اصول اساسی در سیاست خارجی دولت اسلامی اصل عزّت است که باید در روابط بین المللی مورد توجهی ویژه‌ قرار گیرد. عزّت دولت اسلامی، در عزّت انسان و جامعه انسانی و حقی که خدای سبحان برای رشد و تعالی معنوی و مادی بشر در وجود او به ودیعت نهاده، ریشه دارد. عزّت اسلام، جامعه اسلامی و دولت اسلامی از اصول محوری ارتباط با دولت‌های دیگر است.

اصل عزّت در روابط خارجی دولت اسلامی، بیانگر علّو و برتری تعالیم اسلام و در نتیجه برتری جوامع اسلامی است. آیات زیر دربردارنده مفهوم عزّت خدا، رسول و مؤمنان:

« ... در حالی که عزت مخصوص خدا و رسول او و مؤمنان است ... ».1

و در آیه دیگری همه عزت‌ها را فقط از آن خدا می‌ داند:

« ... با این که همه عزت‌ها از آن خداست».2

و همچنین حدیث مشهور:

«اسلام برترین است و هیچ چیز بر آن برتری ندارد».3

از مستندات فقهی این اصل شمرده می‌شود. اصل عزّت اسلامی در روابط خارجی، ناظر به جامعیت، کمال و مقبولیت دین اسلام است، که خداوند این دین را کامل‌ترین و برترین دین دانسته است و به صراحت بر مقبول نبودن دیگر ادیان تأکید دارد.

«دین در نزد خدا، اسلام (و تسلیم بودن در برابر حق) است».4

«و هر کس جز اسلام (و تسلیم در برابر فرمان حق) آیینی برای خود انتخاب کند، از او پذیرفته نخواهد شد».5

بنابر این دولت اسلامی در روابط خارجی خود نباید به گونه‌ای سیاست‌گذاری و رفتار کند که این اصل مخدوش و یا کم رنگ شود. زیرا خداوند عزّت را فقط از آنِ خود، رسول و مؤمنان دانسته است.

«در حالی که عزّت مخصوص خدا و رسول او و مؤمنان است ...»6

و هیچ کس حق ندارد این عزّت و ودیعه الهی را به ذلّت تبدیل کند و در مقابل بیگانگان سر فرو آورد. بلکه باید با اقتدار و عزّت با همه ارتباط برقرار کرد.

برخی مفسرین ضمن تحلیل جهاد با این معیار، معتقدند، جهاد زمانی مشروعیت می‌یابد که برای تحقق عزّت و سیادت اسلام باشد. این برداشت احتمالاً ناظر به تعلیلی است که در برخی آیات جهاد بدان اشاره شده آنجا که می‌ فرماید:

«و با آنها پیکار کنید، تا فتنه [= شرک و سلب آزادی] برچیده شود، و دین (و پرستش) همه مخصوص خداست».7

اصل عزّت اسلامی و سیادت دینی در سیره و گفتار پیشوایان معصوم نیز مبنای سیاست‌ خارجی است؛ برای نمونه حضرت علی(علیه‌السلام) ضمن آن که به حـُسن معاشرت و رفتار مسالمت‌آمیز با غیرمسلمانان سفارش می‌کند، تأمین عزّت دینی و سیادت اسلامی را نیز نادیده نگرفته و می‌فرماید:

«باید در رفتارتان احتیاج و بی‌نیازی را در هم آمیزید و میان حـُسن معاشرت و نرمی در گفتار با عزّت و نزهت دینی پیوند بزنید».8

بدین ترتیب اصل عزّت اسلامی همانند اصل نفی سبیل، بر معاهدات و رفتار خارجی دولت اسلامی حاکمیت دارد، به گونه‌ای که اگر رفتار سیاست خارجی دولت اسلامی موجب عزّت کفار و ذلّت جامعه اسلامی شود غیرمجاز و ممنوع است.

لذا دولت اسلامی باید تمام سیاست‌های خارجی خود را بر مبنای این اصل تنظیم کند، زیرا عزّت جامعه اسلامی، عزّت خداست.

پی نوشت:

 1. منافقون/ 8.

2. نساء/ 139.

3. موسوی بجنوردی، القواعد الفقهیه، ج1، ص159؛ وسائل الشیعه، ج26، ص14؛ من لایحضره الفقیه، ج4، ص334.

4. آل عمران/19.

5. آل عمران / 85.

6. منافقون/ 8.

7. انفال/ 39.

8. محمدی ری‌شهری، موسوعه الامام علی(علیه‌السلام)، ج4، ص337.