اخلاق تهیدستان و توانگران

امیرالمؤمنین على علیه السلام:
« مَا أَحْسَنَ تَوَاضُعَ الْأَغْنِیَاءِ لِلْفُقَرَاءِ طَلَباً لِمَا عِنْدَ اللَّهِ- وَ أَحْسَنُ مِنْهُ تِیهُ الْفُقَرَاءِ عَلَى الْأَغْنِیَاءِ- اتِّکَالًا عَلَى اللَّهِ» (نهج البلاغه حکمت406 )
« چه زیباست تواضع و فروتنى ثروتمندان در برابر فقرا، براى رسیدن به پاداش الهى، و از آن نیکوتر خویشتندارى مستمندان برابر اغنیاء براى توکّل به خداوند است.»

توضیح قطره ای:

امام علیه السلام در این سخن به دو نکته اشاره می کند که اگر در جامعه پیاده شود بسیاری از نابسامانی ها سامان می یابد. زیرا دو چیز است که باعث تباهی جامعه و شکاف وسیع طبقاتی می شود: تکبر صاحبان ثروت و خضوع ذلت بار فقرا در برابر آنها.
در واقع این دو رذیله اخلاقی علاوه بر این که چهرة جامعه انسانی را زشت ونفرت انگیز می کند سرچشمة انواع نابسامانی ها، عداوت ها، کینه ها و بی ثباتی هاست.
وقتی افرادی که امکانات مالی فراوان دارند در برابر نیازمندان تواضع کنند که لازمه این تواضع آن است که به درد دل آن ها گوش فرادهند و مشکلاتشان را تا آن جا که در توان دارند حل کنند، کینه ها تبدیل به دوستی، و فاصله ها مبدل به نزدیکی خواهد شد و اغنیاء علاوه بر پاداش الهی آرامشی نیز در این جهان خواهند داشت که زندگی را برای آن ها شیرین می کند.
از این گذشته، اغنیاء نباید فراموش کنند که همة اموال و ثروت ها از آنِ خداست و همة ما نمایندگان و خلفای او در استفاده از آن اموال هستیم همانگونه که خداوند می فرماید: «وَأَنفِقُوا مِمَّا جَعَلَکُم مُّسْتَخْلَفِینَ فِیهِ» (حدید/7) « و از آنچه شما را جانشین و نماینده (خود) در آن قرار داده انفاق کنید».
اما جمله دوم سخن امام علیه السلام، روشن است که اگر نیازمندان دست حاجت به سوی اغنیاء دراز کنند و خود را در برابر آنان ذلیل و خوار نمایند از یک سو شخصیت خود را پایمال کرده اند و از سوی دیگر به جای این که به خدا پناه ببرند به غیر خدا پناه برده اند و این نوعی شرک خفی است.