نشانه کمال عقل
امیرالمؤمنین على علیه السلام:
« تَمَّ الْعَقْلُ نَقَصَ الْکَلَامُ » (نهج البلاغه حکمت 71 )
« چون عقل کامل گردد، سخن اندک شود»

توضیح قطره ای:
امام علیه السلام در این کلام حکمت‏ آمیز به اهمیت سکوت و کم‏ سخن گفتن اشاره کرده مى ‏فرماید: «هنگامى که عقل کامل گردد سخن کم مى ‏شود».
اولاً: رابطه کمال و تمام عقل با کم سخن گفتن از اینجا روشن مى ‏شود که ریشه مفهوم عقل، منع و جلوگیرى است و زانوبند شتر را از این جهت «عقال» مى ‏گویند که او را از حرکت باز مى ‏دارد و از آنجا که سخنان سنجیده، کم است و سخنان نسنجیده، بسیار، عقل به انسان مى ‏گوید: بیشتر بیندیش و کمتر بگو.
ثانیاً: مطالبى که گفتن آن ضرورت دارد نسبت به سخنان زیادى بسیار کمتر است، از این رو افراد عاقل غالباً خاموش‏ اند و به موقع سخن مى‏ گویند.
ثالثاً: انسان عاقل مى‏ داند که بیشترین و مهم‏ ترین گناهان با زبان انجام مى‏ شود بدین سبب براى محفوظ ماندن از عواقب زیان‏بار گناه سعى مى‏ کند کمتر سخن بگوید؛ ولى متاسفانه افرادى را مى ‏بینیم که دم از ایمان مى ‏زنند و گویى سخنان خود را جزء اعمال خود به حساب نمى ‏آورند؛ در مجالس از آغاز تا پایان از سخنان لغو و بیهوده یا سخنانى که آمیخته با غیبت، اهانت و تهمت باشد ابا ندارند. انسان عاقل هرگز خود را گرفتار عواقب سوء پرگویى نمى ‏کند.
رابعاً: گفتار زیاد، نیروها و انرژى ‏هاى ذخیره انسان را بر باد مى ‏دهد و وقت عزیز او را تلف مى ‏کند و موجب دشمنى ‏ها و عداوت ‏ها مى ‏شود، بنابر این عقل و شرع به ما فرمان مى ‏دهد که کم ‏بگوئید و گزیده بگوئید.
امام علیه السلام:
«إیّاکَ وَفُضُولَ الْکَلامِ فَإنَّهُ یُظْهِرُ مِنْ عُیُوبِکَ ما بَطَنَ وَیُحَرِّکُ عَلَیْکَ مِنْ أعْدائِکَ ما سَکَنَ» (میزان الحکمه، ح 11849) «از زیاده‏ گویى بپرهیز که عیب‏ هاى نهانى تو را ظاهر مى ‏سازد و کینه ‏هاى آرام‏ گرفته دشمنانت را بر ضد تو تحریک مى ‏کند»
از پیغمبر اکرم (ص) نقل شده است:
«مِنْ حُسْنِ إِسْلَامِ الْمَرْءِ تَرْکُهُ مَا لَایَعْنِیهِ» (بحارالانوار، ج1، ص216، ح28) «از نشانه‏ هاى خوبى اسلامِ انسان سخن نگفتن درباره امورى است که به او ارتباطى ندارد».

asereshteh@