دو عامل مؤثر در تقوا:
نظارت خداو یاد مرگ
امیرالمؤمنین على علیه السلام:
« اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی إِنْ قُلْتُمْ سَمِعَ-  وَ إِنْ أَضْمَرْتُمْ عَلِمَ-  وَ بَادِرُوا الْمَوْتَ الَّذِی إِنْ هَرَبْتُمْ مِنْهُ أَدْرَکَکُمْ » (نهج البلاغه حکمت 203)
«از خدایى بترسید که اگر سخنى گویید مى ‏شنود، و اگر پنهان دارید مى‏داند، و براى مرگى آماده باشید، که اگر از آن فرار کنید شما را مى ‏یابد»

توضیح قطره ای:
امام(علیه‌السلام) در این گفتار نورانی نخست دربار? نظارت خدا و سپس یاد مرگ (به عنوان دو عامل مؤثر در تقوا) اشاره می‌کند.
این گفتار حکیمانه ایشان برگرفته از این آیات قرآن است:
«وَلَقَدْ خَلَقْنَا الاِْنْسَانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ» (ق/15) «ما انسان را آفریدیم و وسوسه های نفس او را می دانیم و ما به او از رگ قلبش نزدیک تریم»
و نیز: «قُلْ إِنَّ الْمَوْتَ الَّذِی تَفِرُّونَ مِنْهُ فَإِنَّهُ مُلاَقِیکُمْ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَی عَالِمِ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ فَیُنَبِّئُکُمْ بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ» (جمعه/8) «بگو مرگی که از آن فرار می‌کنید سرانجام با شما ملاقات خواهد کرد؛ سپس به سوی کسی که دانای پنهان و آشکار است بازگردانده می‌شوید؛ آنگاه شما را از آنچه انجام می‌دادید خبر می‌دهد».
عزیزان! اگر انسان ایمان محکمی به محتوای این آیات و محتوای کلام امام(علیه السلام)داشته باشد، هرگز تسلیم هوای نفس و وسوسه‌های شیطان و آلوده به گناه و معاصی نخواهد شد.
همچنین انسان باید هر روز و هر لحظه، مرگی را که برای همه مسلم است فراموش نکند و بداند این زندگی دیر یا زود پایان می‌یابد و آنچه را برای گردآوری آن تلاش کرده رها خواهد کرد و سپس در دادگاه عدل پروردگار حضور خواهد یافت و بدین ترتیب باید پاسخگوی نامه اعمال خود باشد، نامه‌ای که مانند یک فیلم سراسر زندگی اورا به تصویر کشانده است؛ و فیلمی که قرآن درباره اش فرموده: «لاَ یُغَادِرُ صَغِیرَةً وَلاَ کَبِیرَةً إِلاَّ أَحْصَاهَا» (کهف/49) یعنی «همه اعمال و گفتار او از کوچک و بزرگ را در دست دارد و انسان باید پاسخ‌گوی همه آنها باشد».
عزیزان! ریز و درشت اعمال، توسط رسان? فرشتگان الهی ثبت و ضبط می‌شود و انسان در دادگاه قیامت که قطعی و حتمی است، باید پاسخگوی رفتارش باشد.
حضرت در این فرمایش‌شان رعایت تقوا و نظارت جدی خدا بر اعمال‌مان، را با ذکر موت عجین کرده‌اند، که می‌توان نتیجه گرفت: یاد مرگ، سبب رشد تقوا و ازدادیاد حس ترس از احوالات قیامت است.