قسمت دوم

2- عبادت و بندگی خداوند:

ارزش هر کاری از آن‌جا مشخص می‌شود که برای چه کسی انجام می‌شود اگر برای خالق هستی بخش و جلب رضای او انجام گیرد، عمل انسان زیبا و جذّاب شده و او را به استمرار و کسب زیبایی‌های بیشتر وادار می‌کند تا به جایی که انسان در همۀ وقت ها اعمال و افکار خود را در راه تقرب به حضرت حق بکار گیرد.

بسیاری از عبادات جنبه اجتماعی، سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی دارد که در صورتی می‌توان به واقعیت‌های آن واقف گشت که جایگاه عبادی هر یک را خوب بدانیم و هر یک را با شناخت کامل انجام دهیم.

چه چیزی انسان را به پرستش خدا وادار می‌کند؟

1) عظمت خدا

انسان در برابر عظمت و جلال خدایی ، ناخداگاه احساس خضوع و فروتنی می‌کند، آن سان که در برابر یک دانشمند و شخصیت مهم، انسان خودش را کوچک و ناچیز شمرده، او را تعظیم و تکریم می‌کند.(5)

2) احساس فقر و بندگی

طبیعت انسان چنین است که چون خود را نیازمند و وابسته به کسی دید در برابرش خضوع می‌کند. وجود ما بسته به اراده خداست و در همه چیز نیازمند اوییم. این احساس عجز و نیاز، انسان را به پرسش خدا وا می‌دارد. خدای که در نهایت کمال و بی‌نیازی است.(6)

3) توجه به نعمت‌ها

انسان همواره با برخورداری از نعمت‌ها، زبان به ستایش می گشاید. یادآوری نعمت‌های بی‌شمار خداوند، می‌تواند قویترین انگیزه برای توجه به خدا و عبادت او باشد. در بیشتر مناجات‌های امامان معصوم(علیهم‌السلام) ، ابتدا نعمت‌های خداوند حتی قبل از تولد انسان، یاد آوردی می‌شود. با این روش، محبت به خدا در دل انسان زنده می‌شود و درپی آن به درخواست نیاز از او می‌پردازد.(7)

4) فطرت

پرستش، جزیی از وجود و کشش فطری انسان است، که گاهی در مسیر درست قرار گرفته، و انسان را  به «خداپرستی» می‌رساند، گاه نیز انسان در سایۀ جهل و یا انحراف به پرستش سنگ و چوب و خورشید و گاو و پول و ماشین و همسر و پرستش طاغوت‌ها کشیده می‌شود. اصل و پایه بعثت انبیا، برای هدایت این غریزه فطری به مسیر درست است. و بدون رهبری انبیا مسیر این غریزه منحرف می‌شود و به جای خدا معبودهای دروغین و پوچ را می پرستد.(8)

عبادت نقش‌های متفاوتی دارد در فضای جامعه اسلامی اگر با انگیزه و نیّت الهی همراه باشد باعث سازندگی فرد و جامعه می‌شود؛ عبادت و توجه به خدا و پرستش او، چون همراه با نادیده گرفتن هوس‌ها و تمایلات و تفاخر نداشتن نسبت به نژاد و لباس و زبان و زمین و شهر است و انس گرفتن با خدا و دل بستن به بی‌نهایت قدرت و کمال و تشکر از صاحب نعمت است، این مسائل، در ساختن فکر و زندگی فردی و اجتماعی مردم نقش دارد. عبادت حرکت در مسیر مستقیم الهی است.(9)

پیشتر یادآور شدیم که در فرهنگ اسلامی عبادت  گستره ای فراتر از نمونه‌هایی چون نماز و روزه دارد. همه کارهای شایسته‌ای که به نفع مردم نیز باشد عبادت است. مثل تفکر دربارۀ خدا (10)، تفکری که انسان را به خدا نزدیک و آشنا سازد. و یا کسب و کار(11)، آموختن دانش(12)،خدمت به مردم و حتی حضور مشارکتی در صحنه‌های سیاسی، اجتماعی در نظام اسلامی.

بنابراین رویکرد به عبادت و پرستش خداوند از زمینه های دستیابی اهداف سیاسی نظام اسلامی است که در راستای تقرب الهی صورت می‌پذیرد و جایگاه ویژه‌ای در اندیشه بنیادین نظام سیاسی اسلام دارد. آنها نمی‌توانند در برنامه‌ریزی خرد و کلان کشوری از این هدف مهم و اساسی غافل باشند، زیرا نشانه‌ی حکومت صالحان بر پایی نماز، یعنی تشویق بندگان به عبادت و بندگی حضرت حق و نزدیکی به او است.

-----------------------------------

رونوشت:

1.      محسن قرائتی، پرتوی از اسرار نماز، ص16.

2.      همان، ص17.

3.      همان.

4.      همان، ص18.

5.      یس/61؛ بقره/45-153.

6.      محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج7، ص542.

7.      وسایل الشیعه، ج12، ص11.

8.      محجة البیضاء، ج1، ص19.