اصول سیاست خارجی اسلام -6

  5. جهاد - 1

    یکی از اصول بسیار مهم و حیاتی سیاست خارجی، در اندیشه سیاسی اسلام، اصل جهاد است. که از جایگاه ویژه‌ای در قرآن کریم و روایات اسلامی برخوردار است. فقه اسلامی که منبعث از آن دو است برای این که بتواند آن را بسط و گسترش دهد، کتاب خاصی را تحت عنوان جهاد گشوده است. جهاد یا مبارزه مسلحانه علیه دشمنان خارجی که قصد تعرض به حریم خاک و میهن اسلامی را دارند امری ضروری است و جهاد امری اجتناب‌ ناپذیر برای حیات است.

 معنای لغوی جهاد:

   جِهاد به کسر حرف اول به معنای «کارزار کردن، جنگ کردن» 1 و به فتح حرف اول به معنای مشقت و طاقت آمده است و به ضمّ حرف اول به معنای بذل و بخشش است. و به عبارت دیگر: «جهاد در لغت به معنای مطلق سعی و کوشش است، و به فتح جیم از جَهد به معنای تعب و مشقت آمده و به ضمّ «جیم» به معنای بذل و بخشش آمده است.

 معنای اصطلاحی جهاد:

    معنای اصطلاحی جهاد در شرع مقدس به معنای، ایثار نفس و مال و قدرت، در جنگ با دشمنان دین و اعتلاء کلمه اسلام و اقامه شعائر ایمانی است. 2 بنابراین نسبت جهاد شرعی با جهاد لغوی عموم و خصوص من وجه اند، زیرا که در جهاد شرعی هم تحمل تعب و مشقت وجود دارد و هم بذل، سعی و طاقت، اما با این ویژگی که به صورت نبرد با کفار ، یاغیان و مشرکان و برای اهداف بلند الهی و اعتلای کلمه الله و سربلندی اسلام انجام شود. 3 در حقیقت جهاد بدون درنظر داشتن بـُعد الهی آن، قابل تحقق نمی‌باشد و از اینروست که از ارکان ایمان و افضل امور بعد از دیگر فرایض شناخته شده است.

 فلسفه جهاد:

    فلسفه مبارزه انسانهای حقیقت‌جو، رسیدن به تعالی و سعادت است. انسان می‌تواند با کوشش و مبارزه به گران مایگی و کرامت خویش دست یابد، زیرا خداوند انسان را دارای کرامت آفریده است.4 بنابر این فلسفه جهاد در اندیشه بنیادین سیاسی اسلام، نخست ، مبتنی بر «اصل لزوم مبارزه» برای اعتلای انسانیت و رسیدن به جامعه توحیدی و سپس برای تعمیم عدالت و مساوات اسلامی، زدودن شرک از صفحه گیتی و گسترش جامعه اسلامی می‌باشد.

    «دین حق و آیین یگانه‌پرستی جز با دفاع و جلوگیری از تأثیر عوامل فساد باقی و پابرجا نمی‌ماند».5 در تفکر قرآنی جهاد چه به عنوان دفاع و چه به عنوان حمله ابتدایی، زنده کننده اجتماع انسانی6 است، زیرا شرک به خدا موجب مرگ فطرت و هلاک انسانیت است. مبارزه با شرک و دفاع از حق فطری انسان ، بازگرداندن دادن روح به کالبد اجتماع و زنده کردن آن است. 7 و «دفاع کامل از حق فطرت انسانیت، مقتضی توسعه حکم جهاد است». 8  

پی نوشت:

1. فرهنگ معین، ج1، ص1257.

2. عباسعلی اسلامی، جهاد، ص5.

3. اسدالله بیات، سیری در مبانی اندیشه سیاسی اسلام، ص104.

4. اسراء، 70.

5. اسدالله بیات، سیری در مبانی اندیشه سیاسی اسلام ، ص91.

6. انفال، 25.

7. علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، ج3، ص91.

8. همان