اصول سیاسی داخلی اسلام- 3

الف) روابط مسلمانان با یکدیگر بر اساس امر به معروف و نهی از منکر:

در اسلام ارزش و جایگاه امر به معروف و نهی از منکر، فوق‌العاده مهم است. حضرت علی(علیه‌السلام) در این باره می‌فرماید:

«تمام اعمال نیک و از جمله جهاد در راه خدا، در برابر امر به معروف و نهی از منکر چون دمیدنی است به دریای پر موج پهناور».1 و این اصالت و برتری شاید از این جهت باشد که همه اعمال نیک از جمله جهاد مسلحانه ناشی از امر و نهی اسلامی بوده و از آن مایه می‌گیرند.

آن حضرت در فرازی دیگر می‌فرماید:

«(ای مسلمانان) امر به معروف و نهی از منکر را ترک و فراموش نکنید که در آن صورت اشرار بر شما مسلط می‌شوند و برای دفع آنها دعا می‌کنید اما مستجاب نمی‌شود».2

خدای سبحان این اصل مهم را از خصوصیات انفکاک‌ناپذیر فرد و جامعه اسلامی دانسته، و می‌فرماید:

«شما بهترین امتی بودید که به سود انسان‌ها آفریده شده‌اند، (چه اینکه) امر به معروف و نهی از منکر می‌کنید و به خدا ایمان دارید».3

و همچنین در آیه دیگری می‌فرماید:

«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! خود و خانواده خویش را از آتشی که هیزم آن انسان‌ها و سنگهاست نگه دارید، آتشی که فرشتگانی بر آن گمارده شده که خشن و سختگیرند و هرگز فرمان خدا را مخالفت نمی‌کنند و آنچه را فرمان داده شده‌اند (به کامل) اجرا می‌نمایند».4

در این آیات، رواج امر به معروف و نهی از منکر در میان مسلمانان از واجبات زندگی ایشان شمرده می شود.

ب) روابط مردم با دولت بر اساس امر به معروف و نهی از منکر:

در جامعه اسلامی مردم باید به دولت اسلامی بر اساس اصل امر به معروف و نهی از منکر، انتقاد سازنده ارائه کنند. زیرا برای پایداری دولت اسلامی در اصول و مبانی سیاسی اسلام مردم نباید لحظه ای نسبت به برنامه ها و فعالیتهای دولت، بی‌تفاوت باشند بلکه باید هر گونه انحراف و اشتباه دولت مردان را به آنها یادآوری کنند تا دولت اسلامی در صلاح و سلامتی به فعالیت و خدمت به مردم ادامه دهد.

پیامبر گرامی اسلام در این باره می‌فرماید:

«هرکس روز و شب خود را با بی‌تفاوتی نسبت به امور و سرنوشت مسلمانان به سر ببرد او مسلمان نیست»5

بر اساس همین روایت است که مردم در جامعه اسلامی وظیفه و تکلیف شرعی خود می‌دانند که حاکمان و دولت را در خطاها و انحرافات ارشاد کنند. زیرا همان‌طور که دولت اسلامی موظف به ترغیب مردم به مصالح و دین است، مردم نیز موظف به کنترل و نظارت همگانی نسبت به اعمال دولت هستند.

ج) روابط دولت اسلامی با مردم بر اساس امر به معروف و نهی از منکر:

روابط دولت اسلامی با ملت و عامه مردم نیز باید بر امر به معروف و نهی از منکر استوار باشد، یعنی دولت به عنوان یک تشکیلات قانونی متعلق به جامعه اسلامی، افراد منحرف را ارشاد و امر و نهی کند، و از رواج منکرات جلوگیری کند، از اجحاف و تعدی جلوگیری نماید و در سطح کلی نیز با طرح و برنامه‌ریزی‌های منظم، زمینه رشد معروف را مساعد ساخته و ارتکاب منکرات را از بین ببرد و نیز در محاکم و دادگاه‌های صالحه حدود الهی را اجرا نماید.

دولت اسلامی موظف است به منظور برقرار ساختن رابطه منطقی متکی بر این اصل با مردم، مؤسسات و نهادهای تبلیغی، ارشادی و حتی اجرایی ویژه‌ای بنیان گذارد. زیرا یکی از مهم‌ترین اهداف تشکیل دولت در جامعه اسلامی، عملی ساختن امر به معروف و نهی از منکر است.

خدای سبحان در این باره می‌فرماید:

«باید از میان شما (مسلمانان) گروهی [مردم را] به نیکی دعوت کنند و به کار شایسته وادارند و از زشتی باز دارند».6

 رونوشت:

1. نهج البلاغه، حکمت 374.

2. همان، نامه 47.

3. آل عمران، 110.

4. تحریم، 6.

5. اصول کافی، ج2، ص164، ح5.

6. آل عمران، 104.